پرت و پلا

یکی از پرفروش ترین کتاب های سال آمریکا، کتاب کم حجم و کوچکیست نوشته هری فرانکفورت : استاد فلسفه در دانشگاه پرینستون. کتاب بررسی و پژوهشی در فلسفه ی زبان روزمره است. هیچ کدام از روزنامه های آمریکایی که در باره این کتاب نوشته اند ، نام کتاب را به درستی ذکر نکرده اند. برخی آن را "on BS" و برخی دیگر "on Bul***" . نام واقعی کتاب " on Bullshit " است. به فارسی نام کتاب را می توان به « چرند » ، « ژاژ » ، « مزخرفات » ویا « گه خوری » برگرداند. اما این ها معنای واقعی واژه را بازتاب نمی دهند. من فکر می کنم « پرت و پلا » بار معنایی این واژه را بهتر می رساند.
نویسنده اگر چه با لحنی طنزگونه به بررسی کارکرد روزانه ی واژه « پرت و پلا » در درون جامعه می پردازد ، اما در نتیجه گیری از پژوهش خود بسیار جدی است. او معتقدست که ما در جهانی زندگی می کنیم که با فرهنگ پرت و پلا گویی اداره می شود. این پرت و پلا گویی تنها ویژه سیاست مداران نیست ، مردم ساده نیز به این بیماری مبتلا شده اند. پس از خواندن کتاب بسیار سخت است که با نویسنده در این زمینه هم عقیده نبود.
پرت و پلا گویی چیست ؟ چگونه می توان آن را از دروغ تشخیص داد؟ او می نویسد : هم کسی که دروغ می بافد و هم کسی که راست می گوید، برایشان مهم است که چه چیزی دروغ و چه چیزی حقیقت است. آنها به گفتار خود آگاهند. می دانند درباره چه چیزی دارند حرف می زنند. اما پرت وپلا گو در بند این نیست که چه چیزی راست و چه چیزی دروغ است. به همین دلیل سخنان او می تواند همان اندازه راست باشد که پرت وپلا. « پرت و پلا » به هیچ وجه نمی تواند سخن راست و درست باشد، اما ممکن است در اثر حادثه راست از آب در آید. مثل ساعتی که از کار افتاده ، اما در روز دوبار زمان را دقیق نشان می دهد. نویسنده برای باز کردن موضوع مثال بوش و کلینتون را می آورد. دروغ کلینتون مثال روشن برای جدا کردن دروغ از « پرت وپلا » ست. هنگامی که کلینتون می گفت که با « مونا لوینسکی » رابطه ای نداشته ، دروغ می گفت. اما آن گاه که بوش درباره سلاح کشتار همگانی در عراق داد سخن می داد پرت و پلا بود. چرا که بوش هیچ دلیل روشن و دادگاه پسندی برای بودن یا نبودن این سلاح ها در عراق نداشت. به گفته فرانکفورت پرت و پلا برای جامعه - به ویژه جامعه ای که حداقل دمکراسی در آن وجود دارد - بسیار خطرناک تر از دروغ است. چرا که پرت و پلا به راست گفتاری و اعتماد و علنیت و شفافیت صدمه می زند. آن که دروغ می گوید می داند که چه چیزی حقیقت است، اما آن را انکار می کند.
در این روزگاری که ما در آن به سر می بریم، پرت و پلا گویی از همه ی زمان های تاریخ بشر بیشتر شده است. افزایش این پدیده ی زشت رابطه مستقیمی با « انقلاب ارتباطات » دارد. این انقلاب به سمتی می رود که هر روزه هزاران کانال ارتباطی ایجاد می کند. این کانال های ارتباطی - که کل رسانه های همگانی را از رادیو و روزنامه تا اینترنت در بر می گیرد - باید روزانه با ملات فراوانی پرشوند. انبوه پرت و پلا که ملات پرکننده ی این رسانه هاست به جایی رسیده که کم بود شدید آگاهی و اطلاعات حقیقی به شدت احساس می شود. البته تنها رسانه ها نیستند که در آنها پرت و پلا گویی به نهایت رسیده ، بلکه یک آدم زنده پیدا نمی شود که روزانه پرت و پلا به مقدار فراوان تولید نکند. پرت و پلا هنگامی پدید می آید که ما در مورد چیزهایی که هیچ گونه آگاهی از آنها نداریم - ویا اطلاعات امان درباره آنها ابتر است - بدون وقفه نظر می دهیم.
این پدیده زشت در ایران خودمان نیز بسیار شایع است. درباره هر چیزی از ما بپرسند، نمی گوییم که نمی دانیم، بلکه تا می توانیم « پرت و پلا » تولید می کنیم. از یک راننده تاکسی درباره پزشکی، ستاره شناسی، تاریخ، موسیقی و ... بپرسید. درباره همه آنها نظر خواهد داد. در بسیاری از موارد ما از پرت و پلا گویی - مثل چسب - برای برقراری رابطه ی اجتماعی سود می بریم. بروید در قهوه خانه بنشینید تا با این پدیده بهتر آشنا شوید.
با نگاهی به کارکرد سیاسی و اجتماعی حکومت اسلامی در این بیست و اندی سال آیا به جز پرت و پلا سخنی از حقیقت به گوشتان خورده است ؟ در همین ماجرای شورش مردم در خوزستان ما شاهد تولید انبوه پرت و پلا بودیم. موسوی لاری گفت :اصل ماجرای خوزستان توطئه است و جعل نامه ریشه در برون مرزها دارد. دری نجف آبادی گفت : توطئه انگلیسی هاست. روزنامه جمهوری اسلامی تقصیر را گردن سایت های اینترنتی انداخت. بعد گفتند کار الجزیره است. حالا هم یوسف بنی طرف را گرفته اند به عنوان مسئول توطئه. به جز پرت و پلا گویی چه نامی می توان بر این داده ها گذاشت.
پدیده پرت و پلا گویی در بحبوهه ی انتخابات گسترش بیشتری می یابد. برای گرم کردن تنور انتخابات آن چه که به مردم گفته نمی شود حقیقت است. اگر با چشم واقع بین به روند انتخابات در ایران نگاه کنید، انبوه پرت و پلا را - که ذاتی حکومت اسلامی است - مشاهد خواهید کرد. به گفته فرانکفورت افشای پرت و پلا و نشان دادن پوچی آن به دیگران ، در خدمت بهتر نمودن جهانی است که در آن زندگی می کنیم.